Η Ευρώπη βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι. Είκοσι χρόνια μετά τη πτώση του σιδηρού παραπετάσματος, συνεχίζει να παραμένει διαιρεμένη και αδύναμη να ενωθεί, έτσι ώστε να εξελιχθεί σε μια παγκόσμια δύναμη. Κάθε ένα από τα τρία μέρη που συνιστούν την μείζονα Ευρώπη, Ρωσία, ΕΕ, και τα κράτη που βρίσκονται μεταξύ τους, βρίσκεται σε κρίση. Οι αιτίες και οι αφορμές για αυτές τις κρίσεις μπορεί να διαφέρουν, οι συνέπειες όμως είναι παντού οι ίδιες.
Η Ρωσία έχει φτάσει στα όρια της ανάπτυξης της, που ξεπήδησε από την μετά-κομμουνιστική αναδιάρθρωση της χώρας. Σήμερα, διαθέτει ισχυρούς κρατικούς θεσμούς, έχει ξεπεράσει την οικονομική πτώση, και έχει ξανακερδίσει μια θέση ανάμεσα στους μεγάλους παίκτες της παγκόσμιας πολιτικής σκηνής. Παρόλα αυτά, το μέλλον της είναι αβέβαιο. Ο σοβιετικοί πόροι, τόσο σε υποδομή όσο και σε ιδεολογία, έχουν εξαντληθεί. Η οικονομία της χώρας δείχνει ανίκανη να εκμεταλλευτεί στο έπακρο τα τεράστια έσοδα από τις εξαγωγές ενέργειας. Η ρωσική κοινωνία, αλλά και οι ηγέτες της, δεν έχουν ένα ξεκάθαρο όραμα για το μέλλον, ενώ η δημογραφική παρακμή δεν υπόσχεται μια γρήγορη ανάκαμψη. Όλα αυτά οδηγούν στην ανάγκη για τη Ρωσία, αντί να ανταγωνιστεί τις γοργά αναπτυσσόμενες χώρες του πλανήτη, να περιοριστεί στην υπεράσπιση των όποιων κεφαλαίων της.
Η ΕΕ δίνει προς τα έξω την εντύπωση ενός πετυχημένου έργου. Οι Ευρωπαίοι απολαμβάνουν μια άνευ προηγουμένου περίοδο ειρήνης και ευημερίας, ενώ το μοντέλο ενσωμάτωσης της ΕΕ έχει πλέον συμπεριλάβει σχεδόν ολόκληρη την ήπειρο. Η διακυβέρνηση όμως αυτής της μεγεθυμένης ενότητας αποδεικνύεται δύσκολη και καθόλου αποτελεσματική. Ήδη άρχισαν οι πρώτοι τριγμοί. Οι αδυναμίες της ΕΕ, σε συνδυασμό με τις αλλαγές στις προτεραιότητες κάποιων κρατών μελών, έχουν οδηγήσει σε μείωση της πολιτικής ισχύος της ένωσης. Αν συνεχιστεί αυτή η τάση, τότε θα μειωθεί επίσης και η οικονομική της ισχύς, αλλά και η ανταγωνιστικότητα της. Αν γίνει κάτι τέτοιο, τότε δύσκολα θα πραγματοποιηθεί περαιτέρω μεγέθυνση της ΕΕ με τη συμμετοχή γειτονικών κρατών. Εν ολίγοις, η συμμετοχή στην ΕΕ θα πάψει να αποτελεί ελκυστικό στόχο για νέα μέλη.
Αυτό το δίλημμα έχει ήδη αρχίσει να επηρεάζει τα κράτη που βρίσκονται ανάμεσα στη Ρωσία και την ΕΕ. Οι εξελίξεις σε αυτά τα κράτη, που διαμορφώθηκαν στην μετά ΕΣΣΔ εποχή, τα οδήγησαν προς την Δύση, όμως αυτό μπορεί και να αλλάξει. Η ΕΕ και το ΝΑΤΟ δεν έχουν άλλα περιθώρια επέκτασης, αν και θα ήθελαν να συνεχίσουν να προσελκύουν τα ανατολικά κράτη στις τάξεις τους για το φόβο μη τυχόν επανέλθουν στη ρωσική σφαίρα επιρροής. Αυτά λοιπόν τα κράτη βρίσκονται σε εκκρεμότητα. Και η παγκόσμια οικονομική κρίση έχει τονίσει αυτή την εκκρεμότητα, μειώνοντας παράλληλα τη ροή πόρων που αυτές οι χώρες έχουν ανάγκη να δέχονται.
Συνεπώς, τα τρία κομμάτια της Ευρώπης βρίσκονται σε κατάσταση στρατηγικής αβεβαιότητας. Η μετά-κομμουνιστική μεταβατική ατζέντα έχει εξαντληθεί, χωρίς να έχει δημιουργηθεί μια βιώσιμη ευρωπαϊκή πολιτική ή οικονομική υποδομή. Και επειδή τίποτα το νέο δεν φαίνεται στον ορίζοντα, τα πιθανά σενάρια είναι δύο:
Το πρώτο σενάριο είναι η συνέχιση της παρούσας κατάστασης. Η Ρωσία και η ΕΕ θα ανταγωνίζονται μεταξύ τους, προσπαθώντας να ισχυροποιήσουν τη θέση τους, και να κερδίσουν περισσότερη επιρροή επί των κοινών τους γειτόνων. Η ακόμη ισχυρή οικονομία της ΕΕ συνεχίζει να ελκύει άλλα κράτη, όμως αυτό μπορεί να αλλάξει αν η ΕΕ συνεχίσει να τα απογοητεύει, αρνούμενη ή ανήμπορη να ολοκληρώσεις τις προσδοκίες τους. Η Ρωσία μπορεί να μην είναι πολιτικά ή οικονομικά ελκυστική όσο η ΕΕ, μπορεί όμως να βασιστεί στους άφθονους φυσικούς της πόρους έτσι ώστε να πετύχει τους σκοπούς της στα γειτονικά κράτη. Επιπλέον, η Κίνα και οι ΗΠΑ βρίσκουν τη Ρωσία πιο στρατηγικά ενδιαφέρουσα από την ΕΕ, και αυτό το στοιχείο λαμβάνεται σοβαρά υπόψη σε μέρη όπως το Κίεβο ή το Μίνσκ.
Τόσο η ΕΕ, όσο και η Ευρώπη έχουν πολλά πλεονεκτήματα να προσφέρουν , οπότε ο ανταγωνισμός προβλέπεται σκληρός. Όμως ο ανταγωνισμός αυτός θα σημειωθεί σε μια Ευρώπη που όλο και περιθωριοποιείται σε παγκόσμιο επίπεδο. Η Σύνοδος της Κοπεγχάγης με θέμα τη κλιματική αλλαγή υπογράμμισε αυτή τη περιθωριοποίηση, καθώς μόνο τα τέσσερα κύρια αναδυόμενα κράτη (Κίνα, Ινδία, Βραζιλία, και Ν. Αφρική) ήταν αυτά που διαπραγματεύτηκαν με τον πρόεδρο Ομπάμα. Η Ρωσία κράτησε χαμηλό προφίλ, ενώ η ΕΕ, που θεωρεί τον εαυτό της ηγέτη στη κλιματική πολιτική, απλά ενημερώθηκε κατόπιν εορτής.
Αν το πολιτικό περιβάλλον συνεχίσει να εξελίσσεται όπως σήμερα, η Ευρώπη που σπαράσσεται από διαφορές με ρίζες στο παρελθόν, θα αναγκαστεί να παίξει ρόλο κομπάρσου στη παγκόσμια σκηνή.
Με βάση το δεύτερο σενάριο, η Ρωσία και η ΕΕ θα ενώσουν τις δυνάμεις τους συνεργαζόμενες. Έτσι, η Ευρώπη ίσως να μπορέσει να αναλάβει ηγετικό ρόλο στα διεθνή ζητήματα. Αν γίνει κάτι τέτοιο, τότε τα προβλήματα των γειτονικών χωρών θα αντιμετωπιστούν από κοινού, στα πλαίσια της ευθύνης και όχι της ανταγωνιστικότητας. Η προσέγγιση με την ΕΕ μοιάζει να είναι πολύ σημαντική υπόθεση για την οικονομική πρόοδο της Ρωσίας.
Το μοντέλο όμως της ενσωμάτωσης που ακολουθήθηκε από το 1990 έως το 2005, κάθε άλλο παρά επιτυχές ήταν. Μερικά από τα εμπόδια στη επιτυχία του ήταν η ανικανότητα ή η άρνηση της Ρωσίας να μεταμορφωθεί σύμφωνα με το ευρωπαϊκό μοντέλο, καθώς και η αδυναμία της Ευρώπης να διαμορφώσει φιλοδοξίες και να χρησιμοποιήσει φαντασία έτσι ώστε να προχωρήσει στην ένωση ολόκληρης της ηπείρου.
Αν δεν ενωθούν, τα τρία μέρη που αποτελούν τη μείζονα Ευρώπη θα περάσουν στο περιθώριο. Η αποτροπή αυτού του ενδεχόμενου απαιτεί πολιτική θέληση, κυρίως εντός της ΕΕ, η οποία συνήθως περιορίζεται σε ουδέτερο ρόλο. Η όποια ένωση θα πρέπει να είναι ισότιμη και ισορροπημένη, με τη Ρωσία και τη ΕΕ να υιοθετούν η μια τις ιδέες της άλλης.
Αυτή διαδικασία θα ξεκινήσει με προτεραιότητα τη συνεργασία στους τομείς του πετρελαίου και του αερίου, καθώς και σε αυτούς της στρατιωτικής, τεχνικής, και αεροδιαστημικής ανάπτυξης. Αν δεν συμβεί αυτό, η Ευρώπη θα παραμείνει διαιρεμένη, και χωρίς ηγετικό ρόλο στον 21ο αιώνα - S.A.-Moscow Times
